Slapeloosheid is een breed begrip. Slapeloosheid varieert van moeilijkheden om in slaap te vallen door nervositeit, onvermogen om op korte termijn de hele nacht door te slapen door bijvoorbeeld stress, tot ernstige stoornissen die zich uiten in langdurig slaaptekort. In sommige gevallen neemt slapeloosheid de vorm aan van een ernstig gezondheidsprobleem. Ernstige, chronische slapeloosheid kan leiden tot extreme uitputting van de patiënt en zelfs tot ernstige complicaties zoals hartaandoeningen, depressie of diabetes.
Een veel voorkomende oorzaak van slapeloosheid is een verstoord slaap-waakritme en het niet in acht nemen van de slaaphygiëne. Het probleem kan ook een psychologische basis hebben of het gevolg zijn van bepaalde ziekten. Het risico op slapeloosheid neemt toe met de leeftijd. Bij jonge mensen wordt het probleem meestal veroorzaakt door een onregelmatige levensstijl, bij mensen van middelbare leeftijd variëren de oorzaken, maar heel vaak zijn het stress en angst. Bij senioren daarentegen wordt slapeloosheid meestal in verband gebracht met natuurlijke verouderingsprocessen van de hersenen of ziekten van het zenuwstelsel (bv. de ziekte van Alzheimera). Ontdek alle oorzaken van slapeloosheid en hoe u het kunt bestrijden.
Wat is slapeloosheid (insomnia)?
Er is sprake van slapeloosheid ( insomnia) wanneer het lichaam niet genoeg slaap krijgt om goed te kunnen functioneren of wanneer de kwaliteit van de slaap onvoldoende is (bv. de slaapfasen zijn verstoord en er zijn tekorten aan diepe slaap). De ernst van de aandoening kan variëren, zij kan tijdelijk, kortstondig of chronisch zijn, en zij kan zich op verschillende manieren uiten.Het kan zich ook op verschillende manieren uiten, van moeilijk inslapen, te vroeg opstaan ’s morgens tot volledig slaaptekort.
Slapeloosheid wordt vastgesteld wanneer men meer dan drie nachten per week moeite heeft in slaap te vallen of in slaap te blijven. Slapeloosheid kan het gevolg zijn van een somatische of psychologische aandoening. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen zogenaamde primaire en secundaire slapeloosheid. Primaire slaapstoornissen, waaronder primaire slapeloosheid, treden spontaan op en houden geen verband met andere medische aandoeningen. Secundaire slapeloosheid daarentegen komt voor in het verloop van andere ziekten of psychiatrische klachten (bv. bij mensen met angststoornissen) en is een van de symptomen daarvan.
Slapeloosheid bij jonge mensen wordt vaak in verband gebracht met het zogenaamde vertraagde-slaapfasesyndroom. Het is het resultaat van een specifieke levensstijl waarbij er een verschuiving is in het dagritme – we zijn ’s nachts actiever, terwijl de ochtend en de ochtend onze slaaptijden zijn.
Bij ouderen gaat slapeloosheid zeer vaak gepaard met het zogenaamde versnelde slaapfasesyndroom. Dit is wanneer slaperigheid optreedt in de vroege avonduren. Bij deze aandoening wordt de patiënt zeer vroeg wakker, bv. rond 3-4 uur ’s morgens, en kan dan niet meer inslapen. Deze ochtendlijke slapeloosheid kan niet alleen storend zijn voor de patiënt (hij/zij stapt niet volledig hersteld uit bed en wordt overdag snel moe), maar ook voor het gezin.vermoeidheid), maar ook voor het gezin (hun slaap wordt verstoord door de zeer vroege activiteit van de persoon die aan een versnelde slaapfase lijdt).
Waarom is slaap zo belangrijk?
Een gezonde slaap is een eerste vereiste voor een gezond lichaam en een gezonde geest. Tijdens de slaap worden celregeneratieprocessen geactiveerd, microschade aan de hersenen hersteld en wordt alle informatie in de hersenen geordend. Tijdens de nachtrust vindt ook de lichamelijke regeneratie van het lichaam plaats en worden energiebronnen voor de volgende dag opgeslagen.
Al na 1-2 slapeloze nachten nemen onze mentale en fysieke prestaties af. Elke opeenvolgende nacht zonder slaap of met te weinig slaap of slaap van slechte kwaliteit, zet het organisme meer en meer onder druk en leidt tot meer disfunctie.
Soorten slapeloosheid
Er zijn 3 soorten slapeloosheid:
- Toevallige (tijdelijke) slapeloosheid – treedt meestal op als gevolg van gebeurtenissen die sterke emoties of veel stress hebben opgewekt. Het onvermogen om in slaap te vallen of om rustig de nacht door te slapen gaat na één nacht of maximaal enkele dagen over.
- Kortdurende slapeloosheid – duurt van een paar dagen tot een paar weken. Het wordt gewoonlijk veroorzaakt door ernstige stress, nerveuze spanning, levensveranderingen, problemen in het persoonlijke of beroepsleven. Het kan ook het gevolg zijn van chronische pijn in een deel van het lichaam of een van de symptomen van een ziekte zijn.
- Chronische slapeloosheid – dit type slapeloosheid is zeer vermoeiend, schadelijk voor de gezondheid, en brengt het risico van vele ziekten met zich mee. Het duurt meer dan een maand, veroorzaakt ernstige effecten in de vorm van uitputting, een aanzienlijke verslechtering van de stemming en het werk van de geest en een afname van de vitaliteit. Het uit zich in een oppervlakkige slaap, vaak wakker worden gedurende de nacht of zelfs een totaal gebrek aan slaap. De meest voorkomende oorzaken zijn psychische stoornissen, verslavingen of somatische aandoeningen.
Hoeveel slaap moet men krijgen?
Slaapproblemen, en bijgevolg een slechte lichaamsconditie en een verminderde geestelijke produktiviteit, komen steeds vaker voor in de samenleving. We gaan te laat naar bed, we gaan op verschillende tijdstippen naar bed, we krijgen niet genoeg uren slaap, we doen overdag dutjes en ’s avonds voelen we het niet.en ’s avonds voelen we ons niet slaperig en moe, we kunnen niet in slaap komen en we gaan weer heel laat naar bed. Zo ontstaat een soort vicieuze cirkel. Het dagritme raakt steeds meer ontregeld en de slaapstoornissen worden steeds hardnekkiger en verminderen de kwaliteit van leven.
Een goede slaap duurt bij volwassenen 7-8 uur, waarbij de rust idealiter in de nachtelijke uren plaatsvindt, van ongeveer 10-11 uur ’s avonds tot ongeveer 7-8 uur ’s morgens. Voor mensen met een lage slaapbehoefte is ongeveer 5-6 uur slaap de norm. Veel deskundigen zijn van mening dat de minimale tijd die in bed moet worden doorgebracht 5 uur per nacht is.
Anderzijds mag de totale slaaptijd niet meer dan 9 uur bedragen. Dit komt omdat niet alleen te weinig slaap, maar ook te veel slapen de werking en het welzijn van het lichaam negatief beïnvloedt. De gevolgen van te veel slaap zijn meestal: hoofdpijn, prikkelbaarheid, een gevoel van desoriëntatie, vertraagde gedachten, verminderde concentratie, verminderde mentale prestaties, verslechterd humeur, zwakte, gebrek aan energie.
Slapeloosheid – oorzaken
Een slechte slaaphygiëne is een van de belangrijkste factoren die het ontstaan van slapeloosheid beïnvloeden. Dit kan variëren van een slaapkameromgeving die niet bevorderlijk is voor een gezonde slaap tot een onregelmatige of ongezonde levensstijl, overmatige blootstelling aan licht ’s avonds en ’s nachts en verschillende andere factoren.
De meest voorkomende oorzaken van slapeloosheid
- sedentaire levensstijl, gebrek aan regelmatige lichaamsbeweging,
- verstoord dagritme, op verschillende tijden naar bed gaan en opstaan,
- overdag dutjes doen,
- overmatige blootstelling aan blauw licht in de avond (blauw licht wordt uitgezonden door: smartphones, tablets, tv’s, monitorschermen),
- overmatige hoeveelheden koffie, sterke thee, energie drankjes,
- gebruik van alcohol en nicotine ’s avonds,
- eten voor het slapen gaan,
- stress, mentale spanning,
- neurotische stoornissen, angst, hardnekkige gedachten, aanpassingsstoornissen,
- traumatische ervaringen,
- angst voor nog een slapeloze nacht,
- te veel tijd in bed doorgebracht,
- ongunstige omstandigheden in de slaapkamer (ongemakkelijke matras, te veel elektronische apparaten, te hoge temperatuur, te fel licht, de slaapkamer niet ventileren voor het slapengaan, lawaai van buitenaf, te weinig verduistering van de kamer),
- chronische pijn,
- bepaalde somatische ziekten (bijvoorbeeld hyperthyreoïdie, slaapapneu, aandoeningen van de urinewegen, maag- en darmaandoeningen, dementie, ziekte van Parkinson, geestesziekten),
- abstinentie syndroom bij verslaafden,
- gebruik van bepaalde geneesmiddelen (bv. antidepressiva, voorbehoedsmiddelen, glucocorticosteroïden).
Als we niet zeker zijn over de oorzaak van onze slapeloosheid, kunnen tests ons helpen: EKG, EEG, polysomnografie, bloedonderzoek, hormoonspiegels, ademhalingsfunctietests.
Slapeloosheid – symptomen en mogelijke effecten
Slapeloosheid, die zich uit in slaapgebrek of slaaptekort, is een van de meest voorkomende slaapstoornissen. Andere, zoals hypersomnie (te lang slapen), narcolepsie (ongecontroleerde slaapaanvallen), slaapverlamming (zich verlamd voelen bij het inslapen of wakker worden), slaapwandelen of nachtmerries, komen veel minder vaak voor. Slapeloosheid kan zich bij iedereen iets anders voordoen, maar het gaat altijd om het onvermogen om ononderbroken en ongestoord een voldoende aantal uren te slapen.
De meest voorkomende symptomen van slapeloosheid
- problemen om in slaap te vallen,
- probleem met het aanhouden van een ononderbroken slaap,
- opgewonden gevoel na het slapengaan, langdurig van de ene zij naar de andere draaien, gedachten racen,
- ondiepe slaap,
- veelvuldig wakker worden gedurende de nacht,
- niet de hele nacht doorslapen of pas ’s morgens in slaap vallen,
- te snel wakker worden (nog ’s nachts of ’s morgens) en niet meer in slaap kunnen vallen,
- gebrek aan energie gedurende de dag, vermoeidheid, lusteloosheid, afleiding, prikkelbaarheid, slechte mentale prestaties.
Gevolgen van slapeloosheid
- verstoring van de hormoonafscheiding,
- overgewicht en obesitas,
- een groter risico op het ontwikkelen van kanker,
- een groter risico op diabetes,
- een groter risico op hart- en vaatziekten,
- snellere verouderingsprocessen,
- slechtere huidconditie,
- lagere immuniteit, grotere vatbaarheid voor infecties,
- verslechtering van het geheugen en de concentratie, lagere mentale prestaties, grotere neiging om fouten te maken (bv. bij het tellen),
- verslechtering van de stemming, depressieve toestanden, verminderde motivatie.
Slapeloosheid – farmacologische en niet-farmacologische behandeling. Voor- en nadelen
De grote omvang van het probleem en de oorzaken die in de beschavingsomstandigheden en de individuele gewoonten liggen besloten, maken dat slapeloosheid steeds vaker een beschavingsziekte wordt genoemd. Zoals elke ziekte kan ook slapeloosheid op veel verschillende manieren worden behandeld. Slapeloosheid kan worden behandeld met farmacologische middelen of met andere methoden, zoals fytotherapie.
Farmacologische behandeling van slapeloosheid
Bij slapeloosheid worden verschillende soorten geneesmiddelen gebruikt: slaappillen, kalmerende middelen (benzodiazepinederivaten), antipsychotica en antidepressiva. Het gebruik van dit soort geneesmiddelen kan doeltreffend zijn, maar heeft ook zijn grote nadelen. Het is daarom de moeite waard ze als laatste redmiddel te gebruiken als andere methoden niet werken.
De nadelen van een farmacologische behandeling van slapeloosheid zijn vooral het grote risico op verslaving, en het mogelijk optreden van vele bijwerkingen, zoals: stoornissen van de bloedsomloop, hoofdpijn, buikpijn, zwakte, verminderd libido, angst, hallucinaties, verwarring, negatieve effecten op de coördinatie van de beweging (met als gevolg problemen met lopen en het bewaren van het evenwicht, vallenevenwicht, vallen), bewustzijnsstoornissen, gevoelens van hopeloosheid, depressieve toestanden, zelfmoordgedachten, buitensporige slaperigheid overdag, duizeligheid, geheugenstoornissen.
Niet-farmacologische behandeling van slapeloosheid
Het is niet altijd nodig om sterke slaapmedicatie te gebruiken om van slapeloosheid af te komen. In veel gevallen volstaat het de levensstijl te veranderen (bv. door de slaapuren te regelen, lichaamsbeweging te introduceren, enz.) of de slaapkamer anders in te richten. Als de oorzaken van slapeloosheid psychologisch zijn, zijn diverse ontspanningstechnieken een uiterst doeltreffende manier om met de aandoening om te gaan. Cognitieve gedragstherapie kan ook nuttig zijn bij de niet-farmacologische behandeling van slapeloosheid.
Natuurlijke kalmerende, ontspannende en anti-stress preparaten op basis van extracten van geneeskrachtige planten zoals valeriaan, melisse, hop, ashwagandha, passiebloem en lavendel werken zeer goed. Multicomponent slaapsupplementen verrijkt met melatonine worden ook vaak gebruikt (en geven zeer goede resultaten). Kruidenpreparaten hebben het voordeel dat ze niet verslavend zijn, geen risico op negatieve bijwerkingen hebben en volkomen veilig zijn voor de gezondheid.
Wat te doen als de slaap niet komt?
Ongeveer de helft van de volwassen bevolking lijdt reeds aan slapeloosheid, en aan het einde van de 20e eeuw bedroeg dit cijfer nog ongeveer 30%. Het probleem wordt dus geleidelijk groter. Zoals specialisten benadrukken, is het de moeite waard om zo vroeg mogelijk met slaapstoornissen te beginnen, voordat ze de vorm aannemen van chronische, ernstige slapeloosheid die de gezondheid en het leven bedreigt. Wat moeten we doen als de slaap maar niet komt, ook al zouden we heel graag in slaap vallen?
De belangrijkste aanbeveling voor slapeloosheid is het volgen van de principes van slaaphygiëne.
Het is ook de moeite waard om:
- neem regelmatig lichaamsbeweging (bij voorkeur ’s morgens of ’s middags),
- Zorg voor een comfortabele matras, een goed ergonomisch kussen en andere accessoires (zoals een verzwaard dekbed) die een gezonde, diepe slaap ondersteunen,
- zorg dat je ’s avonds ontspant, tot rust komt en je geest reset,
- stop overmatig gebruik van smartphones, tablets en computers voor het slapengaan,
- Regel de tijden dat je naar bed gaat en opstaat,
- eet lichte diners,
- beperk suiker, bewerkt voedsel, cafeïne, alcohol,
- eet een gezonde voeding rijk aan B-vitamines, vitamine C en magnesium,
- niet roken, een gezondere levensstijl aannemen.
Verder, gebruik het bed alleen voor slapen en seksleven. Alle andere activiteiten, zoals lezen, rusten gedurende de dag, TV kijken, moeten vanuit bed worden gedaan.
